ÇERAĞ, ÇIRAĞ (Far.): Kandil, mum, ışık. Alevi cemlerinde ve türbelerinde,
Alevi uluları adına uyarılan (yakılan) ruhlardan, sıkıntılardan ve hastalıklardan
kurtuluşu simgeler. Çerağ uyarmak, uyandırmak: Çerağ yakmak. Çerağı
sırretmek, dinlendirmek: Çerağı uyarırken dua vermek; çerağ gülbengini okumak.
Çerağ hakkı: Dergâhlarda, cem evlerinde uyarılan mumların, çerağların
giderlerini karşılamak için toplanan para. Çerağın sönsün!: “Ocağın sönsün,
evin, yurdun harap olsun (yıkılsın)” anlamında yapılan beddua (ilenç). Çerağın
yansın!: Ocağın aydınlansın; evin, yurdun şen olsun! Anlamında söylenen bir
deyim. Çerağ-ı münceli: Işık saçan mum, fitil. “Mum gibi doğru olmak gerek,
demir gibi değil”.
ÇERAĞCI: Delilci; cemlerde cerağ uyarma ve meydanı aydınlatma hizmetini
yürüten kimse.
DELİL (Ar.): Kılavuz, yol gösterici, mürşit; cem meydanındaki kandilleri,
çerağları uyandırmak (yakmak) için kullanılan balmumlu fitil. “Kandil geceleri
kandil oluruz / kandilin içinde fitil oluruz / Hakk’ı göstermeğe delil oluruz / fakat
kör olanlar görmez bu hali” (Edip Harabi).
DELİLCİ: Çerağcı; cemlerde çerağ uyarma ve meydanı aydınlatma hizmetini
yürüten kimse.
DERGÂH : 1. Kapı, kapı eşiği. 2. Tekke; Tarikat pirleri, Mürşit ve Dervişlerin
hizmet verdiği; ayin ve törenlerin yapıldığı yer.
Alevi-Bektaşilerin, Hacıbektaş’taki Pirevine bağlı dört büyük dergâhları (Halifelik
makamları) vardır: 1. Seyyid Ali (Kızıl Deli) Sultan Dergâhı (Yunanistan
sınırları içinde / Dimetoka) 2. Kerbelâ’da Abdülmümin Baba Dergâhı. 3. Abdal
Musa Sultan Dergâhı (Antalya / Elmalı / Tekke Köyü). 4. Kaygusuz Abdal
Dergâhı (Mısır / Kahire).
DERVİŞ (Far.): Varlıktan, benlikten geçip, kendisini bir tarikata, bir inanç
yoluna bağlayan kimse.
Dervişlik, Bektaşi Tekkelerindeki yönetim aşamalarında ikinci sırayı oluşturur.
Buna göre 1. Âşıklık veya Kalenderlik (derviş adayının ilk, deneme dönemi) 2.
Dervişlik (bu aşamadaki kişi hırka ve tac giyer; talipler arasında dolaşıp tarikat
konusunda hizmetler verir) 3. Babalık (Tekkenin üst yönetim düzeyidir. Başarılı
Dervişler bu makama getirilir) 4. Dedebabalık (Bu makama Postnişin makamı
da denir. Bektaşi Tekkesinin en üst makamıdır. Bektaşiliğe bağlı ocakları yönetir.
Bu makama başarılı görülen Babalar getirilir).
DİLLİ BAŞLISIN: Cem ayininde, özellikle görgü ceminde Dede tarafından
talibe söz verme, “konuşabilirsin” anlamında kullanılan bir deyim.
